De Rotterdamse Abdel worstelde jarenlang met schulden. Hij had een goedbetaalde baan en een redelijk inkomen, maar gaf meer uit dan er binnenkwam. Luxe vakanties, dure auto’s en een grootse bruiloft in Marokko – niets leek te veel. Voor zijn bruiloft huurde hij een hele verdieping van een groot hotel voor het feest. Zijn schoonvader waarschuwde hem nog: niet te veel geld uitgeven aan het feest. Hij was van mening dat het geld beter besteed kon worden, bijvoorbeeld door te investeren in een huis. Dat was verstandiger dan een eenmalig groot feest. Maar Abdel dacht daar anders over en bleef een royale levensstijl aanhouden.
Geld lenen was voor hem nooit een probleem. De bank verleende hem moeiteloos leningen, waardoor hij bleef uitgeven zonder stil te staan bij mogelijke risico’s. Totdat het misging. Abdel werd ziek en kon zijn zware werk niet meer aan. Zijn inkomen daalde drastisch. Al snel werd het onmogelijk voor hem om zijn leningen af te lossen. Familie, en met name zijn broer, moest regelmatig financieel bijspringen. Zijn broer zag met eigen ogen hoe Abdel’s problemen steeds groter werden.
De stap naar schuldhulp
Tijdens een bezoek aan de moskee woonde de broer van Abdel een voorlichtingsbijeenkomst over schuldenhulp bij. Driss Kaamouchi, projectmedewerker van SMN, gaf voorlichting aan de moskeebezoekers. De broer van Abdel besefte dat dit iets was waar Abdel baat bij kon hebben. Het overtuigen van Abdel was echter niet eenvoudig. Voor hem voelde praten over schulden als publiekelijk falen, iets wat hij koste wat het kost wilde vermijden. Zijn broer, die actief is in het sociaal domein, was ervan overtuigd dat Abdel schuldhulp nodig had en bleef hem motiveren om hulp te zoeken. Na enige tijd accepteerde Abdel toch de hulp en bezocht hij samen met zijn broer het spreekuur van een schuldhulpinstantie. Via vrijwillige schuldhulp is Abdel uiteindelijk terechtgekomen bij het gemeentelijke hulptraject. Het traject loopt inmiddels bijna een jaar. Zijn schulden zijn nog niet opgelost, maar hij ziet nu perspectief.
Schulden zijn een beladen onderwerp. Veel mensen met schulden schamen zich en durven niet openlijk te praten over hun financiële problemen. Dit zwijgen vormt een hoge drempel om hulp te zoeken. Daarnaast is niet iedereen op de hoogte van de beschikbare schuldhulp, zeker omdat veel informatie alleen digitaal beschikbaar is. Voor jongere generaties vormt dit geen probleem, maar voor ouderen, laaggeletterden en mensen met minder digitale vaardigheden is dit wel een belemmering. Hulpverleners die te veel interne jargon gebruiken en organisaties die zich strikt aan procedures houden, worden ook niet snel benaderd. Een andere belangrijke drempel is het gebrek aan vertrouwen in de overheid en hulporganisaties. Dit wantrouwen kan voortkomen uit persoonlijke ervaringen of verhalen van anderen. Het wegnemen van deze drempels is essentieel, en hier spelen informele netwerken en sleutelpersonen, zoals SMN-ambassadeurs, een cruciale rol.
SMN neemt het voortouw
Driss Kaamouchi weet niet altijd wat de directe effecten zijn van de voorlichtingsactiviteiten, maar op termijn is de impact groot, is zijn ervaring. Er ontstaat meer openheid over het probleem. Steeds meer zelforganisaties en moskeeën nemen, met steun van SMN, het initiatief om iets aan het probleem te doen.
SMN houdt zich al tien jaar bezig met de aanpak van armoede en geldzorgen binnen de Marokkaanse gemeenschap. In eerste instantie richtte de organisatie zich op het verstrekken van informatie en het vergroten van bewustwording rondom armoede. Sinds 2019 zet SMN zich specifiek in om vrijwillige schuldhulp toegankelijker te maken voor Marokkaanse Nederlanders via de Alliantie Vrijwillige Schuldhulp.
De organisatie traint ambassadeurs in schuldhulp en steunt hen bij het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten in moskeeën en buurthuizen. De ambassadeurs hebben in de afgelopen jaren tientallen bijeenkomsten georganiseerd voor mannen, vrouwen en jongeren. Door het thema bespreekbaar maken en de hulpvragers naar het juiste loket toe te leiden, worden niet alleen hulpvragers bereikt, maar ook mensen in hun netwerk, zoals het voorbeeld van Abdel laat zien.
Samenwerking loont
SMN werkt samen met AVS-partners en hun lokale afdelingen om schuldhulp voor Marokkaanse Nederlanders toegankelijk te maken. De voorlichtingsbijeenkomsten worden vaak georganiseerd in samenwerking met één of meer AVS-partners. De aanpak van SMN is bovendien preventief. Door het organiseren van bijeenkomsten ontstaat er ruimte om met brede lagen van de Marokkaanse gemeenschap te discussiëren over onderwerpen zoals geldzorgen, leningen, de balans tussen inkomsten en uitgaven en grote uitgaven voor bijvoorbeeld bruiloften. Op deze manier wordt het besef vergroot dat mensen zelf de verantwoordelijkheid moeten nemen om problematische schulden te voorkomen. Hierdoor neemt het bewustzijn over de schuldenproblematiek binnen de gemeenschap toe.
De aanpak van SMN bestaat uit verschillende onderdelen:
- Inzet van ambassadeurs en vrijwilligers om het thema bespreekbaar te maken;
- Uitvoering van voorlichtingsbijeenkomsten in samenwerking met Marokkaanse organisaties en moskeeën.
- Samenwerking met AVS-partners op lokaal niveau;
- Doorverwijzen van hulpvragers naar de juiste hulp;
- Stimulering van cultuursensitief (samen)werken bij AVS-partners en hun afdelingen.
Door de aanpak van SMN is ook het fenomeen van informele schulden veel bekender geworden bij de overheid en hulporganisaties. Het gaat hierbij om leningen bij familie, vrienden en bekenden. SMN zorgt er niet alleen voor dat deze vorm van schulden meer bekendheid krijgt, maar werkt ook aan meer bewustwording binnen de eigen achterban. Marokkaanse Nederlanders moeten inzien dat het beter is om leningen bij familie en vrienden via contracten te formaliseren. Door het bestaan van contracten kunnen mensen een beroep doen op schuldenhulp als het misgaat bij het terugbetalen van een lening.