‘Zet de hulpvrager weer centraal’
Ruim 15.000 vrijwilligers in Nederland zijn actief in de schuldhulp, zij spelen daarmee een belangrijke rol in de keten. Niet voor niets is de belangrijkste vraag tijdens themadag van Schouders Eronder én de Alliantie Vrijwillige Schuldhulp (AVS): hoe kunnen vrijwilligers en beroepskrachten elkaar versterken?
Elke themadag van Schouders Eronder bestaat uit twee online bijeenkomsten. Dinsdag 24 november was de eerste bijeenkomst, dinsdag 1 december het tweede deel. In deze laatste bijeenkomst gingen de deelnemers in twee werkgroepen concreet met de Schouders Eronder-methodiek aan de slag met de inzichten van deel 1. Er werden veel herkenbare dilemma’s én oplossingsrichtingen gedeeld.
‘Samenwerken gaat niet vanzelf’
Samenwerken tussen vrijwilligers en beroepskrachten en tussen vrijwilligersorganisaties onderling gaat lang nog niet overal vanzelf, zo blijkt uit de eerste ervaringen die op het tweede deel van de themadag door verschillende deelnemers worden gedeeld. De deelnemers gingen uiteen in twee groepen. Deelnemers brachten eerst de grootste knelpunten in kaart en verkenden vervolgens samen mogelijke oplossingsrichtingen. In de twee sessies – onder leiding van Anne Vreeman en Tamara Madern van Schouders Eronder – werden de knelpunten verder geanalyseerd en goede ervaringen gedeeld.
Van Knelpunt naar Oplossingsrichting
‘Pas op de plaats maken en een probleem goed analyseren, dat is een belangrijk onderdeel van de Schouders Eronder Methodiek, verduidelijkt projectleider Anne Vreeman. ‘Mensen hebben vaak de neiging om bij problemen meteen te gaan rennen, maar dan loop je de gaten dicht, in plaats van de oorzaak echt aan te pakken.’ De vraag die centraal stond tijdens het tweede deel van de themadag is de samenwerking tussen vrijwilligers en beroepskrachten in de schuldhulpverlening. Hoe kun je die samenwerking goed versterken? ‘Het helpt wanneer we de hele puzzel zien, waar doet het pijn?’ Pas na een goede probleemanalyse van het hele plaatje kunnen de oplossingen worden verkend. Tijdens de sessies kwamen de volgende 3 knelpunten het vaakst terug: 1. de vindbaarheid van de hulpvrager, 2. elkaar goed kennen als beroepskrachten en vrijwilligers, en 3. de AVG.
De hulpvrager bereiken en in beeld houden
Uit de sessie kwam naar voren dat er nog steeds veel ‘onzichtbare’ hulpvragers zijn. Schulden blijven een kwetsbaar onderwerp om te bespreken en de drempel om hulp te vragen is vaak hoog. Ook kwam naar voren dat bij sommige hulpvragers veel verschillende hulpverleners betrokken zijn. Hierdoor wordt het moeilijk om regie te houden over wat er speelt. Zo ontstaat het risico dat er hulpvragers ‘kwijtraken’.
Een oplossingsrichting die hierbij werd aangedragen is om als beroepskracht en vrijwilliger samen de hulpvrager te bezoeken. Hierdoor blijft duidelijk wie welke rol heeft en is goed zichtbaar hoe beroepskracht en vrijwilliger elkaar kunnen versterken.
Ook werd aangegeven dat zowel beroepskrachten als vrijwilligers samen de wijk in gaan, dit levert de mogelijkheid op om hulpvragers te bereiken op een laagdrempelige manier. Daarnaast kan het erg helpen om samen te werken met huisartsen, scholen, kerken, moskeeën, sportverenigingen en de voedselbank.
Hoe houden we rekening met AVG?
De privacywetgeving die in 2018 van kracht werd, kan soms een struikelblok zijn in de samenwerking tussen beroepsorganisaties en vrijwilligers en kan het uitwisselen van informatie over een hulpvrager in de weg staan. Een helder document met richtlijnen over de AVG, specifiek voor de samenwerking tussen vrijwilligersorganisaties en beroepskrachten, zou een mooie oplossing zijn.
‘Elkaar leren kennen in de keten is cruciaal’
Als knelpunt komt duidelijk naar voren dat beroepskrachten nogal eens krap in hun tijd zitten. Dit resulteert er niet automatisch in dat er meer gebruik wordt gemaakt van de inzet van vrijwilligers. Beroepskrachten vinden het af en toe spannend om te leunen op de expertise van vrijwilligers en kunnen in de waan van de dag voorbij gaan aan de mogelijkheid vrijwilligers in te zetten.
Om de relaties tussen vrijwilligersorganisaties en beroepsorganisaties te verbeteren, helpt het om ‘ambassadeurs’ binnen de beroepsorganisaties te vinden, contactpersonen die de meerwaarde van vrijwilligers inzien. ‘Investeer in deze relaties, trek hier veel tijd vooruit.’
Ook de zichtbaarheid van de vrijwilligersorganisaties kan op deze manier worden verbeterd. Een training aan ambtenaren en beroepskrachten – over het werk van de verschillende vrijwilligersorganisaties – kan hierbij helpen.
Vrijwilligersorganisaties die elkaar weten te vinden en die als één stem richting gemeenten optreden wordt als een belangrijke oplossing genoemd. Hier slagen de vrijwilligersorganisaties erin om samen te werken, zonder de eigen identiteit te verliezen. Geen eenvoudige opgave, maar door voortdurend met elkaar in gesprek te blijven, groeit het draagvlak bij de gemeente en beroepsorganisaties.
Ook bestuurders bij gemeenten moeten weten wat er speelt in de praktijk en doordrongen zijn van de urgentie. Het is belangrijk dat gemeenten de regie nemen om de samenwerking tussen beroepsorganisaties en vrijwilligers te stimuleren en te faciliteren. ‘Vanzelf gaat het niet.’
Eén loket in de schuldhulpverlening
Door een nauwe samenwerking tussen vrijwilligersorganisaties en beroepskrachten kunnen hulpvragers eerder worden opgespoord en kan schuldenproblematiek vroeger worden gesignaleerd en een hoop ellende worden voorkomen.
Eén loket voor de hulpvrager, die nu zijn of haar weg moeten vinden in een ’tsunami van hulporganisaties’, wordt eveneens vaak genoemd als een belangrijke stap om de schuldhulp toegankelijker en laagdrempeliger te maken. Op die manier komt de hulpvrager weer centraal te staan. Het maken van een regionale verwijskaart kan – zo zijn de ervaringen in Utrecht – de samenwerking tussen organisaties onderling al verbeteren.
En nu verder
Na het afronden van de sessies keken de deelnemers gezamenlijk terug op de opbrengsten van de dag.
Tamara Madern van Schouders Eronder benadrukte dat de afgelopen tien jaar heel veel in gang is gezet. Vrijwilligersorganisaties zijn een belangrijke speler geworden in de schuldhulpketen. ‘En we weten elkaar in de praktijk steeds beter te vinden, er gebeurt enorm veel in het land. Natuurlijk zijn er nog knelpunten, maar we hebben grote stappen gezet, dat moeten we niet vergeten.’
Arjen Baan van de Alliantie Vrijwillige Schuldhulp sloot daarop aan: ‘Alle partijen in de schuldhulpketen – vrijwilligersorganisaties, beroepsorganisaties én gemeenten – moet elkaar beter leren kennen. Daar gaat het om, daar ligt toch de sleutel voor een succesvolle samenwerking’.
Wil je meer weten over wat de Themadag heeft opgebracht? Er is een verdiepend verslag gemaakt met daarin de grootste knelpunten en oplossingsrichtingen. Dit verslag is hier te lezen.
Schouders Eronder organiseert de komende maanden themadagen voor uitvoerend professionals in de schuldhulpverleningsketen. Dit doen we samen met externe partners. Tijdens een themadag wordt er in twee dagdelen kennis gemaakt met een thema, aan de hand van de Schouders Eronder-methodiek. Tijdens de eerste bijeenkomst komen er verschillende experts aan het woord, in de tweede bijeenkomst gaan deelnemers actief aan de slag met een gezamenlijk vraagstuk, onder procesbegeleiding van Schouders Eronder. Hierbij wordt uitgegaan van ‘Samen leren, innoveren en veranderen vanuit de werkvloer.