Beroepskrachten en vrijwilligers: hoe kunnen ze elkaar versterken?
Ruim 15.000 vrijwilligers in Nederland zijn actief in de schuldhulp, zij spelen daarmee een belangrijke rol in de keten. Niet voor niets is de belangrijkste vraag tijdens de eerste themadag van Schouders Eronder en de Alliantie Vrijwillige Schuldhulp (AVS): Hoe kunnen vrijwilligers en beroepskrachten elkaar versterken?
Elke themadag van Schouders Eronder bestaat uit twee online bijeenkomsten. Dinsdag 24 november was de eerste bijeenkomst. Dagvoorzitter Tamara Madern nam de ruim vijftig deelnemers mee langs sprekers uit de wetenschap en uitvoering. Arjen Baan, directeur van AVS, onderzoeker Jansje van Middendorp en Jan van Dieren, vrijwilliger bij Humanitas Thuisadministratie Drechtsteden deelden inzichten, ervaringen en tips. Dinsdag 1 december is het tweede deel.
Urgentie: risico op schulden neemt toe
Een op de vijf huishoudens in Nederland kampt met risicovolle schulden. Slechts een derde van hen krijgt hulp. ‘Heel veel mensen bereiken we dus niet.’ AVS-directeur Baan zet de problematiek en urgentie helder neer. De verwachting is dat het aantal mensen dat in de financiële problemen komt alleen nog maar verder zal toenemen door de gevolgen van corona.
In de keten van de schuldhulpverlening zijn grofweg drie partijen actief, schetst Baan:
- de (lokale) overheid, verantwoordelijk voor de schuldhulp,
- de beroepsorganisaties en
- een heel palet aan vrijwilligersorganisaties.
‘In totaal zijn er in ons land ca. 15.000 vrijwilligers actief in de schuldhulp. Zij spelen dus een wezenlijke rol in de keten. Maar voor gemeenten is lastig met alle organisaties die actief zijn in de vrijwillige schuldhulp een relatie op te bouwen.’ Ook hulpvragers zien vaak door de bomen het bos niet meer. ‘Er worden zoveel handen uitgestoken.’ Daarom is AVS voorstander van een centraal loket in gemeenten, waar vervolgens goed gekeken wordt welke organisatie (vrijwillig of beroeps) de hulpvraag oppakt. Om dat te kunnen doen, is samenwerking in de hele schuldhulpketen noodzakelijk. ‘We zijn nu in tien gemeenten aan het kijken hoe zo’n samenwerking er moet zien.’
Schuldhulp vindt lokaal plaatst, benadrukt Baan. Hij raadt vrijwilligersorganisaties daarom aan om lokaal de krachten te bundelen, om op die manier een goede gesprekspartner voor gemeente en beroepsorganisaties te zijn. ‘We hoeven elkaar als vrijwilligersorganisaties niet te beconcurreren, er zijn legio mensen die niet bereikt of geholpen worden.’
Vertrouwen in de schuldhulp
Vrijwilligers kunnen van grote toegevoegde waarde zijn voor mensen met financiële problemen, blijkt uit het onderzoek van Jansje van Middendorp. Zij onderzocht voor het Landelijke Stimuleringsnetwerk Thuisadministratie (LSTA) onderzoek naar hoe vrijwilligers mensen met administratieve problemen helpen. Daaruit blijkt dat hulpvragers na begeleiding door vrijwilligers 1. beter zicht houden op hun inkomsten en uitgaven, 2. met minder schulden kampen en 3. meer zelfvertrouwen hebben.
‘Wat betreft de samenwerking tussen vrijwilligers en beroepskrachten is de variëteit groot. Een goede relatie tussen vrijwilligers en beroepskrachten draagt hieraan bij. Veel hangt af van de lokale positie van het vrijwilligerswerk. Soms is een vrijwilligersorganisatie ingebed in de lokale welzijnsorganisatie en dan zijn de contacten tussen beroepskrachten nauwer.’
Van Middendorp heeft ook een aantal tips voor vrijwilligers in de schuldhulp. ‘Vergeet de nazorg niet. De schaamte bij mensen is vaak groot om na afloop van het traject opnieuw voor hulp aan te kloppen. Nazorg is belangrijk om terugval te voorkomen.’ Verder bleek uit haar onderzoek dat er gemiddeld 25% van de hulpvragers gedurende het traject afhaken. ‘Er is vaak meer aan de hand, wees daarom alert op uitval.’
Krachten bundelen in schuldhulpverlening
Een voorbeeld uit de praktijk komt van Jan van Dieren, vrijwilliger bij Humanitas Thuisadministratie Drechtsteden. Zes vrijwilligersorganisaties hebben de krachten gebundeld. Deze lokale alliantie wordt gesteund en gestimuleerd door de gemeente Dordrecht. ‘Er is geen sprake van onderlinge concurrentie, organisaties blijven op zichzelf staan, houden hun eigen identiteit. Het gaat ons echt om de samenwerking.’
Deze samenwerking laat mooi zien dat beroepskrachten en vrijwilligers elkaar in de praktijk kunnen versterken.
– Zijn advies aan beroepskrachten is: Maak gebruik van vrijwilligers. Zij hebben de tijd en zijn vaak goed opgeleid.
– Zijn advies aan gemeenten: Stimuleer die samenwerking, ga er niet vanuit dat het automatisch wel goed komt.
En ook voor vrijwilligers heeft Van Dieren een advies:
– “Zorg voor goed contact met de beroepskrachten, biedt je hulp aan. Laat weten aan lokale beroepsorganisaties dat je ruimte hebt om hulpvragers te begeleiden. Zo’n kleine herinnering leidt vaak tot meer aanmeldingen.”
Leren van elkaar
Centraal in het programma van Schouders Eronder staat leren van elkaar. Tijdens deze themadag bleek er veel behoefte te zijn om uit te wisselen. Er werden veel tips gedeeld. We lichten er twee uit:
- Een samenwerkingsverband waarin beroepsorganisaties en vrijwilligersorganisaties goed samenwerken is het project Op Orde Zwolle. Hulpvragen komen binnen in één centraal hulpvraagsysteem. Vervolgens wordt gekeken welke hulp noodzakelijk is. Op deze manier is hulp goed toegankelijk voor hulpvragers en verwijzers.
- Een ambassadeur binnen je organisatie die vooral inzet op de samenwerking met de gemeente helpt. Deze ambassadeur kan de verbinding leggen met de gemeente en positieve ervaringen met hen delen.
Leren met elkaar
In de tweede bijeenkomst gaan we aan de slag met de opgedane inzichten. Centraal staat de koppeling met de eigen organisatie en de vraag welke knelpunten zijn er en hoe kunnen deze worden aangepakt. Projectleider Anne Vreeman: ‘We beginnen met een probleemanalyse rondom het vraagstuk en gaan vervolgens – aan de hand van praktijkervaringen en wetenschappelijke inzichten – samen de oplossingen verkennen, wat ervoor zorgt dat je als professional steviger je boodschap kunt brengen.