Ze hebben elkaar nog maar één keer in het echt gezien, en toch loopt hun samenwerking prima. Alles gaat nu online, maar ze hopen, zo gauw dat kan, een avond met z’n allen bijeen te komen. ‘Dan heb je toch een andere dynamiek.’ In gesprek over hun samenwerking zijn Saskia Hijzelendoorn, coördinator Thuisadministratie bij Kwadraad en Alwin Oerlemans, voorzitter van SchuldHulpMaatje Woerden.
In 2020 werd SchuldHulpMaatje Woerden opgericht. Direct vanaf het begin werkt SchuldHulpMaatje Woerden samen met Kwadraad Woerden. Kwadraad biedt sinds 2012 hulp bij financiële problemen, met zo’n dertig vrijwilligers. En als ze hun training hebben afgerond, komen daar nog eens twintig SchuldHulpMaatjes bij. Beide organisaties zetten vrijwilligers in die mensen helpen op weg naar financiële zelfredzaamheid. Ze richten zich op preventie, hulp, en nazorg.
‘We praten over hoe je wilt optreden, zonder elkaar in de weg te zitten. Wat we gezamenlijk willen doen is: deskundigbevordering, elkaar versterken, onze expertise met elkaar delen. Ons ideaal is dat we elkaar aanvullen, dat we komen tot samenwerking die soepel loopt, met elkaar en de gemeente, en met de lokale maatschappelijke organisaties.’
De stad van de gemiddelde Nederlander
Woerden wordt wel de stad van de gemiddelde Nederlander genoemd. Toch kent ook deze plaats grote problemen. Alwin en Saskia hebben de cijfers paraat: ‘ongeveer één op de acht Woerdense huishoudens heeft een betalingsachterstand van een aantal maanden. Woerden telt ruim 21.800 huishoudens, dus we hebben het al gauw over meer dan 2500 huishoudens met financiële problemen. Het is belangrijk om de omvang van de problemen boven water te krijgen.’
Vroegsignalering bij schulden
Met ingang van 1 januari 2021 is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening aangepast, zodat het wettelijk is toegestaan om mensen eerder te bereiken via Vroegsignalering. Als de gemeente vroegsignalering als taak heeft gekregen, dan is de vraag: ‘hoe ga je om met die signalen?’
In Woerden zien ze al dat een behoorlijk aantal meldingen bij de gemeente is binnengekomen. Huishoudens die worden aangemeld, moeten een hulpaanbod krijgen. De gemeente voerde daarom met SchuldHulpMaatje en Kwadraad voorbereidende gesprekken over de inzet van vrijwilligers bij schuldhulp vanuit de vroegsignalering. Daaruit volgden afspraken voor een gezamenlijke werkwijze. Er is een kaart ontwikkeld door de gemeente, met één telefoonnummer, zodat hulp vragen voor iedereen makkelijk is. Daarnaast kunnen mensen direct bij de organisaties aankloppen. Gelukkig weten veel mensen hen te vinden.
Ze leggen uit: ‘We zorgen ervoor dat we bij iedereen bekend zijn, bijvoorbeeld via de lokale media. Het is belangrijk dat mensen met (dreigende) geldproblemen ons weten te vinden! We leggen ook veel contacten met organisaties in Woerden. Dat is belangrijk voor de doorverwijzing.’ En dat werkt steeds beter, in Woerden krijgen ze doorverwijzingen via ambulante begeleiders, andere vrijwilligersorganisaties, de voedselbank, kerkelijke diaconieën en buurthuizen. Dat zijn allemaal instanties die de eerste signalen oppikken dat mensen financiële problemen hebben.
Taboe op schulden verbreken
Ze zijn het er al over eens: hun samenwerking in Woerden moet een best practice worden. ‘Dat is onze droom, dat straks alles goed staat. Dat we het taboe op schulden doorbreken. En we willen overbodig worden. We helpen mensen op weg, naar zelfstandigheid, zelfredzaamheid. En dreigt het na een tijdje toch weer mis te gaan? Niet meer lang wachten met hulp inschakelen, ze weten ons opnieuw te vinden.’
Laagdrempelige toegang tot schuldhulp
Kwadraad en SchuldHulpMaatje bieden samen de hulp die volgt op vroegsignalering. Saskia benadrukt: ‘Het is zo belangrijk om tijdig in te springen, zodat mensen niet in de ellende belanden, of verder in de ellende wegzakken. Na een melding van betaalachterstanden bij de gemeente, ontvang je een kaart van hen, waarmee we mensen een eerste gesprek aanbieden.
Bij een telefoontje wordt aan de hand van een korte vragenlijst beoordeeld of inzet van een vrijwilliger passend is of wordt verwezen naar andere hulp. Is een vrijwilliger passend, dan worden zij begeleid door een vrijwilliger van SchuldHulpMaatje of van Kwadraad. En als het beter past, verwijzen we ze door naar Schuldhulpverlening, bewindvoering of naar een andere vormen van hulp. Onze vrijwilligers zien het namelijk ook als er andere problemen spelen. In onze samenwerking met andere organisaties kunnen we op hen terugvallen. Binnen Kwadraad is ook maatschappelijk werk en sociaal raadsliedenwerk – en er zijn goede contacten met andere organisaties die hulp verlenen.
Alwin vult aan: ‘We hebben onze werkwijze rondom vroegsignalering in januari afgesproken, 4 februari hebben we dit plan samen gepresenteerd aan de gemeenteraad. En twee weken later zijn we al van start. We gaan dit begin april evalueren. We overleggen over de triage. Je moet samen uitvinden wat werkt.’ ‘Het is ook wel spannend,’ stellen ze beiden, ‘je weet dat een op de acht huishoudens een betalingsachterstand heeft. Maar hoe bereik je die mensen? Gaan mensen wel reageren en hulp zoeken? Door corona zijn er minder fysieke contacten met mensen. En we het merken steeds weer: mensen wachten te lang met hulp vragen. Vroegsignalering is in feite een extra kanaal, om mensen te bereiken.’
Uitdagingen in de schuldhulpverlening
Saskia vertelt over de uitdagingen die ze tegenkomt: ‘Ik voer veel intakegesprekken. Dan kom je veel tegen; ik zie geregeld dat mensen hulp afhouden. Je probeert laagdrempelig hulp te bieden, maar hulp aanvaarden is moeilijk.’ Voor Alwin is de grootste uitdaging dat mensen in beweging moeten komen: ‘Je ziet dat sommige mensen beperkt zijn in hun netwerk, of in hun beheersing van de Nederlandse taal. Dat maakt het moeilijker om hulp te vragen.’
Als Saskia Alwin hierover hoort vertellen, merkt ze op dat een hulpverlener soms te dichtbij kan zijn: ‘We hebben bij Kwadraad een Arabischsprekende vrijwilliger. Toch worden sommige hulpvragers liever door iemand met een andere achtergrond geholpen, omdat het toch te gevoelig is, door schaamte. Het blijft zoeken waarmee iemand het beste geholpen is.’
Een nieuwe groep waar uitdagingen liggen zijn ondernemers. Alwin: ‘Vanwege de coronacrisis komen specifieke groepen ondernemers in de problemen. Dat gaat toenemen als de steunverlening ophoudt. Recent kregen we al een eerste vraag. We hebben gelukkig ook ondernemers onder de vrijwilligers die hier willen helpen.’
Vrijwilligers met tijd en aandacht
‘We zeggen weleens de T.A. van Thuis-Administratie staat eigenlijk voor Tijd en Aandacht. Dat hebben onze vrijwilligers nu eenmaal meer dan beroepskrachten. Als vrijwilliger moet je geduld opbrengen. Maar het is zo waardevol, die tijd en aandacht die je maakt voor een ander.’
Saskia vertelt: ‘Sommige van onze vrijwilligers brengen een specialistische deskundigheid mee, bijvoorbeeld van belastingen en toeslagen; er is ook een ervaringsdeskundige. Onze vrijwilligers zetten zich enorm in, ze zijn leergierig, werken goed samen met ambulante begeleiders en beroepskrachten. Ze bereiken veel, als tussenpersoon, naast de hulpvrager. Ze helpen bijvoorbeeld door met hen de voor- en nadelen te bespreken van de hulp.’
Het valt Alwin op hoe positief betrokken zijn vrijwilligers zijn. ‘We hebben een diversiteit aan vrijwilligers, van verschillende achtergronden, leeftijden, uit allerlei Woerdense wijken en dorpen in de omtrek. SchuldHulpMaatje vraagt best veel van z’n vrijwilligers: je voert een introductiegesprek, volgt een pre-learning. Als je doorgaat, volgt er een driedaagse training. Dan is het wachten op de match – dat zijn flink wat noodzakelijke voorbereidingen voor je aan de slag kan.’
Vrijwilligers van Thuisadministratie houden hun kennis op peil door regelmatig deskundigheidsbevordering op thema.
‘We hebben nu de eerste stappen gezet, tot samenwerking. Maar hoe laat je het groeien? Hoe kunnen we de poule van vrijwilligers tot een geheel smeden? SchuldHulpMaatje werkt via trainingen, met certificering. Kwadraad heeft veel deskundigheid opgebouwd. We zoeken hoe je dat bij elkaar kan brengen, door soortgelijke dingen te doen. En we willen de capaciteit van onze vrijwilligers graag goed inzetten om zoveel mogelijk mensen zo goed mogelijk te helpen.’
Tips voor de samenwerking in de schuldhulpverlening
Ze vullen elkaar aan: ‘Als je gaat samenwerken is het zo belangrijk om met elkaar in gesprek te gaan. Wees er open over als je iets ingewikkeld vindt, of het oneens bent. Het is goed om verschillen in werkwijzen te benoemen, ga die verschillen niet uit de weg. Als je samen georiënteerd bent op het doel, kan je ook samen zoeken naar oplossingen.
Het is belangrijk om elkaar te leren kennen. En als je insteek is om van elkaar te willen leren en de samenwerking tot een hoger plan te brengen, dan helpt dat. Bespreek je twijfels.’ En voor nieuwe organisaties hebben ze als tip: Kijk goed wat er lokaal al is, en ga gelijk met die bestaande organisaties in gesprek.
SchuldHulpMaatje is een van onze alliantiepartners. Ook samenwerken met Alliantie Vrijwillige Schuldhulp?
Afbeelding: Sint Bonaventurakerk Woerden, gemaakt door Erik Zachte.